De toren van de Grote Kerk van mijn geboorteplaats Gorinchem staat behoorlijk scheef. Dat scheefzakken gebeurde al tijdens de bouw. Vanaf deze positie (foto) zie je pas echt hoe ver hij uit het lood staat. Over deze toren bestaan trouwens een aantal hardnekkige fabels.

De toren heet geen Sint-Janstoren

In de volksmond en zelfs in officiële geschriften wordt de toren vaak St.-Janstoren genoemd, maar dit is helemaal fout. Deze fout dateert al uit 1755 toen er door Cornelis van Zomeren een stadsbeschrijving van Gorinchem werd uitgegeven en stadsdrukker Teunis Horneer abusievelijk ‘Sint Jans- of Groote Kerk tot Gorinchem’ onder de afbeelding (links) plaatste. Zo had de kerk echter nooit geheten, hij was opgedragen aan Sint Maarten. Zonder het te checken nam iedereen deze naam over. Eigenlijk zou je dus moeten spreken van de Sint-Maartenstoren. In vroeger tijden heette hij gewoon Grote Toren of Hoge Toren, zoals de Hoge Torenstraat nog steeds aangeeft.

De toren is niet gebouwd op ossenhuiden

Een toren gebouwd op ossenhuiden was waarschijnlijk allang omgekukeld. Het misverstand ligt hier in een andere interpretatie van het woord ‘huid’. Het gaat namelijk over het hergebruiken van het hout van een scheepshuid. Met deze houten balken werd een raamwerk gemaakt dat als fundering moest dienen. Ook niet afdoende – zo blijkt – maar in ieder geval nog beter dan koeienhuiden.

Naast deze fabels zijn er nog wel wat leuke weetjes over de toren:

• De toren werd gebouwd tussen 1450 en 1517 (de bouw duurde dus 67 jaar!) aan de Sint-Maartenskerk die al 200 jaar ouder was. Nu is het juist de toren die ouder is dan de kerk, want het nieuwe kerkgebouw dateert uit de 19e eeuw.
• De laatste restauratie aan de toren werd in 2007 afgerond. De opknapbeurt daarvoor startte in 1939 en dat was natuurlijk een tamelijk ongelukkig moment om te gaan restaureren. In de Tweede Wereldoorlog was er nauwelijks aan materiaal te komen en omdat de houten steiger ook nog eens in stukjes in de Gorcumse kachels belandde duurde het maar liefst 12 jaar voor deze restauratie klaar was.
• Het is het meest herkenbare gebouw van de stad en speelt een grote rol in het leven van sommige mensen. Zo herinner ik me een timmerman die vroeger eens in ons huis werkte die bezwoer dat hij ervoor zorgde nooit zover van Gorinchem weg te reizen dat hij de grote Toren niet meer kon zien.
• Waarom toch zo’n belachelijk hoge toren zou je zeggen? Het was natuurlijk om indruk te maken op buitenstaanders, maar ook om heel praktisch de kerkklok in te hangen en om te dienen als uitkijkpunt i.v.m. de veiligheid van de stad.